Vandaag is de allerlaatste dag van onze reis. Morgen zitten we in het vliegtuig terug naar Nederland. Voor alle mensen die ons gevolgd hebben, hebben we hieronder alvast wat Q&A's op een rijtje gezet van vragen die ons het meest gesteld (gaan) worden:

1. Wat was het meest bijzondere?
We hebben vooral genoten van het samen op reis zijn. Het fietsende leven is heel stressloos. Elke dag in beweging. En nergens hebben we ons onveilig of ongewenst gevoeld. Integendeel, we hebben versteld gestaan van de goedheid en gastvrijheid die we onderweg hebben mogen ontvangen. Het geeft een fantastisch gevoel als mensen heel enthousiast reageren op onze reis. Dat zal dus nog even slikken worden in Nederland, waar we weer in het straatbeeld passen als we gaan fietsen.

2. Wat was het leukste land?
Oh jee, moeten we echt een keuze maken? Dat gaan we heel politiek correct niet doen. We hebben overal genoten. Het land waar het in elk geval het beste gaat is toch wel Nederland gebleken: daar maken ze zich alleen maar druk over het koningslied en zwarte pieten!

3. En hebben jullie veel pech op de fiets gehad?
Judith heeft helemaal géén pech gehad, Gerard een paar lekke banden en dat was het eigenlijk wel. De kwaliteit van Iraanse buitenbanden is trouwens best goed, sinds die band erop ligt, heeft Gerard geen lekke band meer gehad. Dus voor iedereen die - door ons geïnspireerd? - ook wil gaan fietsen, hebben we nog wel wat goede materiaaltips.

4. Wat was het zwaarst?
Gerard was het zwaarst, maar werd tijdens de reis steeds lichter...

5. Hebben jullie vaak ruzie gehad?
Welnee, alhoewel... Juud is wat prikkelbaar als ze niet genoeg gegeten heeft en Gerard is 's ochtends wat minder aanspreekbaar. Maar daar konden we tijdens het avondeten dan weer smakelijk om lachen.

6. Zeker wel wennen terug in Nederland?
We vrezen dat het verrassend makkelijk zal zijn om onze draai weer te vinden. Het zal vooral wennen zijn voor onze familie en vrienden, die 7 fotoboeken voorgeschoteld krijgen... En we gaan natuurlijk het bloggen missen!

(FAQ = Frequently Asked Questions)

Waar Wenen ons symbolische beginpunt was van onze reis van West naar Oost, was steeds Samarkand ons symbolische eindpunt.  Nu lopen we dan daadwerkelijk rond in Samarkand. Het geeft een beetje een onwerkelijk gevoel dat je eindpunt bereikt is. Zoals wel vaker blijkt de reis belangrijker dan het doel.

Waar we eerder op onze reis vooral op de terreurdaden en verwoestingen van Timur Lenk zijn gewezen, zien we nu dat deze man in Samarkand een aantal prachtige gebouwen heeft laten neerzetten. In korte tijd veroverde hij een rijk van de Nijl tot aan de Indus. De Uzbeken vereren hem dan ook als een groots staatsman. Vol trots poseren ze bij standbeelden van hem. Zo zien we nu wel vaker overeenkomsten en verschillen met zaken die we eerder op onze reis zijn tegengekomen. De cirkel rondmaken, noemen we dat dan. Zo zijn we niet echt enthousiast over de Uzbeekse keuken, maar dat waren we ook niet in Hongarije en Servië.

Op reis hebben we enorm genoten van het buiten zijn en het waarnemen van de kleine veranderingen in de natuur. In maart ploeterden we door de sneeuw in Oostenrijk en Hongarije en waren de bomen kaal. Onderweg hebben we de bloesem zien ontstaan, de bomen hun blad zien krijgen en momenteel  fietsen we tussen de mooie herfstkleuren in Uzbekistan en zien we de bomen hun blaadjes weer verliezen. Ook hier zijn we de cirkel aan het rond maken. 

Acht maanden lang hebben we met de seizoenen mee gegeten: van aardbeien naar abrikozen, vijgen en druiven en die weer naar de huidige granaatappels en walnoten. Dus om de cirkel echt rond te maken: mochten we in Nederland langskomen, zorg voor een lekkere, winterse boerenkoolstamppot, dan hebben we echt met alle seizoenen mee gegeten en hebben we de cirkel écht rond gemaakt.

‘Rare jongens, die Uzbeken’, zou Obelix gezegd hebben. De eerste keer dat we uitgenodigd werden voor een huwelijksfeest, fietsten we toevallig langs het erf waar het huwelijksfeest gevierd werd. Iedereen zwaaide dat we mee moesten komen eten. We zaten nog maar net of het nationale rijstgerecht ‘Osh’ en een fles wodka werden al voor onze neus weggezet en dat om 10.00 uur ’s ochtends. Bij een huwelijksfeest lijkt iedereen te mogen aanschuiven en meeëten. De muziek stond hard en plots werd Gerard naar voren geroepen door kreten als ‘Rijkaard, Gullit, Van Basten’. Gerard moest een gelukwens voor het bruidspaar uitspreken. Het was geen enkel probleem dat niemand begreep wat hij zei. Het leverde een daverend applaus op.

Een dag later belandden we weer op een huwelijksfeest, deze keer op uitnodiging van de gastheer van ons guesthouse. We kwamen rond 13.00 uur op het huwelijksfeest binnen en ook hier stroomde de wodka weer rijkelijk. Na maanden door islamitische landen te hebben gefietst zijn wij de voordelen van een alcoholloos leven gaan inzien, maar deze keer lieten we de beleefdheid prevaleren boven principes. Bij elk nieuw glas moest de volgende persoon een toost uitbrengen. Onze gastheer wenkte dat het nu wel eens tijd werd om te gaan dansen. Zo gezegd zo gedaan. Op de dansvloer kregen een man en een vrouw geld toegestopt tijdens het dansen. Wij dachten dat het nu onze beurt was om geld te geven als een soort van huwelijkscadeau. Vol goede moed gooiden wij ons beste dansbeentje voor en stortten ons in het dansgewoel. Gerard gooide er nog een paar salsa-moves tegenaan. Op het moment dat wij dachten dat wij geld konden geven, kregen wij tot onze grote schrik geld toegestopt. Naast gratis eten en drank, kregen we nog geld toe ook! Niemand wilde geld van ons aannemen. Als dank hebben we extra hartelijke gelukswensen voor het bruidspaar in de microfoon uitgesproken.

Aangezien oktober een zeer populaire maand is om te trouwen is het niet meer dan normaal dat we voor het op de fiets stappen even afstemmen met elkaar:  ‘Vandaag doen we geen huwelijksfeesten’.

Het gaat snel. We zijn alweer 5 dagen in Uzbekistan. Het laatste land op deze reis. Ook reizen van 8 maanden lopen uiteindelijk op hun einde, zo blijkt maar weer. Maar het is nog niet zover en Uzbekistan biedt ons genoeg moois om er nog even goed van te genieten.

Uzbekistan heeft namelijk prachtige steden, groot geworden ten tijde van de zijderoute. Khiva en Bukhara hebben we inmiddels bezocht. Je kunt hier ronddwalen door een wirwar van steegjes en pleinen, waarbij je jezelf oriënteert door middel van gekleurde minaretten die boven de vele koepeldaken uitsteken. De steden hebben na de verwoesting door de Mongolen in de 13e eeuw nog een bloeiperiode gehad, waardoor er vandaag de dag nog veel moois te bewonderen is. Dit is een groot verschil met de zijderoute steden in Turkmenistan. Die zijn namelijk na de Mongolen ook nog eens te grazen genomen door Timoer Lenk. Khiva en Bukhara zijn door hem redelijk ongemoeid gelaten. Timoer Lenk (Tamerlane in het Engels) is een illuster figuur uit de geschiedenis van wat we nu Uzbekistan noemen. Hij veroverde in de 14e eeuw een groot grondgebied in Centraal Azië en Perzië. Samarkand was zijn hoofdstad en moest de mooiste stad ter wereld worden. Met dit doel voor ogen vond hij het volkomen verantwoord om andere mooie steden te verwoesten. Er kan immers maar één de mooiste zijn. Alleen de vaklieden werden gespaard, want die kon hij in Samarkand gebruiken.

Samarkand belooft dus de parel van de Oriënt te zijn. We zijn benieuwd. De komende dagen fietsen we die kant op. De tassen iets voller dan normaal, vanwege de stapels bankbiljetten. Het grootste biljet hier is 1000 som, wat gelijk staat aan 30 eurocent... EUR 150 is dus een stapel van 500 biljetten. Probeer dat maar eens in je portemonnee te krijgen! Deze inflatie verklaart misschien ook waarom mensen liever in goud investeren, in hun mond wel te verstaan. Elke glimlach legt een rij gouden tanden bloot.

Het Turkmeense volk is een mix van mensen met verschillende achtergronden. In de verschillende gezichten van de Turkmeense bevolking zie je de geschiedenis voorbij komen: de hoge jukbeenderen van de Mongolen, het blonde haar van de Russen, de gebruinde huid van de Arabieren, het sluike zwarte haar van de Perzen en een oud-Turkse voorliefde voor baarden bij oude mannen. Vele volken, maar ook religies, zijn door de Turkmeense steppe getrokken en dat zie je terug in de manier waarop de Turkmenen hun religie beleven en de vele uitingen van bijgeloof.

De Turkmenen zijn namelijk bijgelovig en niet zo'n beetje ook. De eerste keer dat we dit merkten was bij een site ongeveer 10 km buiten de hoofdstad Ashgabat. We waren onderweg naar Mary en stopten bij een tombe. Het bord gaf aan dat hier Seyit Jemaleddin begraven lag. We hadden geen idee wie dat was en wat de bijzonderheid aan deze plek was. Als brave leerlingen liepen we naar de plek. Tot onze verrassing was het er druk met Turkmenen. We zagen ze bidden, rondjes lopen om de tombe heen, om een grote steen, dingen achterlaten. Hier was iets gaande..! We kwamen er al snel achter dat men hier naar toe komt om een wens te doen. We vonden kleine wiegjes achtergelaten door vrouwen met een kinderwens, huizen nagemaakt van karton, etc.

En zo zijn er legio voorbeelden. Zelfs Unesco houdt er rekening mee. Bij enkele sites zijn er speciale plekken gemaakt voor het koken van een maaltijd. Mensen komen hier naartoe om samen te eten en offeren een deel van de maaltijd om hun kans op geluk en voorspoed te vergroten. Het is voor Turkmenen een vanzelfsprekend onderdeel van het leven. Of het werkt..? Dat weten we niet. Het levert in elk geval mooie taferelen op en soms ook komische. Laatst zagen we mannen en vrouwen van een heuvel afrollen: dat vergroot blijkbaar de vruchtbaarheid.

Noord-Korea-light. Dat was het imago dat Turkmenistan jarenlang had. Met een streng veiligheidsapparaat en een geesteszieke president (‘president Number One’) was dat niet eens zo’n gekke vergelijking. Number One zette overal standbeelden van hemzelf neer, wilde de maanden van het jaar naar zichzelf en zijn familieleden noemen en schreef een boek dat alle Turkmenen uit hun hoofd moesten leren (waardoor alle andere boeken en bibliotheken overbodig verklaard konden worden). Number One is overleden aan een hartaanval en inmiddels is er een nieuwe president in Turkmenistan (‘Number Two’).  Number Two mag dan geen 14 meter hoge gouden-met-de-zon-meedraaiende standbeelden van zichzelf neerzetten  (de Grote Leider is als de Zon…), maar ook Number Two is alom aanwezig. Op bijna elk groot, nieuw gebouw hangt wel een portret van hem. De nieuwe president doet ons nog het meest denken aan Ken van Barbie: zijn haar zit altijd goed en je kan hem verschillende pakjes aan trekken: als militair, als dokter, als ruiter, etc. Een plastic werkelijkheid. En dat is precies wat de hoofdstad Ashgabat ook uitstraalt: deze stad is de laatste 10 jaar uit de grond gestampt met wit marmeren gebouwen zonder ziel en uitstraling. B-kantorencomplexen, gecombineerd met  grote Mercedes / Jaguar dealerrooms zoals die in Nederland langs de snelweg staan. Al deze nieuwbouw is meteen tot ‘The Golden Age of Turkmenistan’ gedoopt. Dat kan je vrij gemakkelijk doen als je land nog geen 25 jaar bestaat en de media totaal gecontroleerd worden door de staat. We vonden het af en toe onwerkelijk om door het centrum van de stad te lopen: grote, witte gebouwen en grote, rechte straten, maar weinig mensen op straat. En de mensen geven Turkmenistan juist kleur: de vrouwen dragen lange, kleurrijke jurken en kleurrijke hoofdtooien. Sommige jurken zijn voorgeschreven door de staat: schoolmeisjes moeten een groene lange jurk aan en middelbare/hogeschool meisjes een rode jurk, maar de kleurrijke jurken worden ook buiten dergelijke verplichtingen veel gedragen. En daar zal de president tevreden over zijn, want daar zijn we inmiddels wel achter: alle goede dingen in Turkmenistan hebben we maar aan één man te danken: Ken van Barbie! Ken for president!  

Iran zit erop. Een geweldig land met een fascinerende geschiedenis en indrukwekkende  bezienswaardigheden, maar de Iraniërs maken het land tot een écht onvergetelijke ervaring. De gastvrijheid van de Iraniërs is onovertroffen en is lastig onder woorden te brengen. We hebben ons vaak schuldig gevoeld over wat de mensen allemaal voor ons over hebben en hoe weinig wij terug kunnen / mogen doen. Bij het gaan slapen hebben we herhaaldelijk tegen elkaar gezegd: ‘never a dull moment in Iran.’ Je staat nooit lang alleen, altijd komt er wel een Iraniër even een praatje met je maken en van het een komt het ander. Ons even helpen met het metrosysteem in Teheran mondt uit in getrakteerd worden op een diner in een chique restaurant. Even een slaapplaats vragen bij een Rode Kruis / Rode Halve Maan post, mondt uit in Iraanse danspasjes leren. Zeg in Iran alleen nooit dat je een probleem hebt, want een Iraniër laat je pas gaan, wanneer het probleem naar tevredenheid is opgelost. Jouw probleem is hun probleem geworden. . Elke dag verloopt anders dan je gedacht had. Dergelijke ontmoetingen hebben onze reis in Iran extra kleur gegeven en uniek gemaakt. Zoals gezegd maken de mensen het land en het is dus een beetje flauw (en wellicht heel Hollands) om hieronder een lijstje te zetten met wat wij allemaal gratis hebben ontvangen, maar het geeft wel een aardige impressie hoe zeer Iraniërs het je naar de zin willen maken:

-          51 thee
-          12 overnachtingen bij mensen thuis (volgens het ‘all you can eat and drink’ concept, afwassen of meehelpen in de keuken is verboden)
-          12 trossen druiven
-          12 appels
-          6 broden
-          6 perzikdrankjes
-          6 ijsjes
-          4 koekjes
-          3 komkommers
-          3 perziken
-          3 taxiritjes
-          3 pruimen
-          2 binnenbanden met Frans ventiel
-          2 zonnebloemen
-          2 broodjes falafel met 2 drankjes
-          2 stukjes Tiramisu
-          2 keer mee picknicken
-          2 snoepjes
-          2 losse walnoten
-          2 kebab met rijst
-          2 keer knip- en scheerbeurt voor Gerard
-          2 keer ieder een handje vol pistachenootjes
-          2 metro kaarten Teheran met saldo
-          2 buskaarten Teheran met saldo
-          2 posters
-          2 hoofddoeken
-          2 blikjes vis
-          2 blikjes bonen
-          2 losse dadels
-          2 Taj Mahal sleutelhangers
-          1 grote zak vol zelfgeplukt fruit
-          1 diner op trouwfeest
-          1 stadswandeling
-          1 gele meloen
-          1 gratis lunch
-          1 grote zak walnoten
-          1 kleine zak walnoten
-          1 grote zak tomaten
-          1 grote zak komkommers
-          1 zak amandelen
-          1 toegang tot expositie
-          1 wandelstok
-          1 copieus diner in chique restaurant
-          1 concertkaartje
-          1 brood
-          1 bosje verse groene kruiden
-          1 zakje pistachenootjes
-          1 zakje bosappeltjes
-          1 fles Fanta
-          1 zakje chips
-          1 avondmaal bij gezin (volgens het ‘more than all you can eat’ principe)
-          1 hemdje met opdruk ‘Love’
-          1 zakje zonnenbloempitten
-          0,5 kilo rozijnen
-          Ontelbare malen vertaalhulp (in persoon of per telefoon op afstand)
-          Veel, héél veel telefoonnummers (voor het geval we een probleem zouden hebben…)

Gefrusteerd liepen we naar buiten. De stapel papieren die we in de afgelopen 3 uur hadden verzameld werd bruusk aan de kant geschoven. De reden: de pasfoto van Judith, zonder hoofddoek. De dienstdoende ambtenaar snoof zowat van minachting, hoe kan je dit nou inleveren? Wat in Ankara bij de oorspronkelijke visumaanvraag geen enkel probleem was, werd nu wel een probleem. Correctie, een uitdaging: we moesten voor sluitingstijd van het bureau van de vreemdelingenpolitie een hejab-waardige pasfoto van Judith produceren. Het is gelukt. Zie hier het resultaat, inclusief wat (ongevraagde) Photoshop correcties.... Met deze foto vastgeniet aan de aanvraag werd onze visumverlenging goedgekeurd.

Op dit soort momenten word je geconfronteerd met de hejab, de verplichting voor vrouwen in Iran om gekuist gekleed over straat (én op de foto) te gaan. Dit betekent dat het haar, armen en benen bedekt moet worden. Het liefst ziet het Islamitische regime vrouwen in (zwarte) chador. Een chador is een soort extra kleed wat je over je kleren draagt wat je van top tot teen bedekt. Maar gelukkig wordt de vrouwen in Iran de vrijheid gegund om zelf invulling te geven aan de hejab. En we zien dat daar heel verschillend mee omgegaan wordt. Sommige vrouwen dragen juist kleur of dragen hun hoofddoek zo losjes dat hij bijna van het hoofd valt. Andersom lopen er ook veel vrouwen in zwarte chador en hebben we zelfs gezichtsmaskers gezien. Dat laatste is een akelig gezicht en gelukkig uitzondering.

Maar toch....Ondanks dat ook Judith over het algemeen weinig moeite heeft met het aanpassen aan de hejab, zou het nooit haar persoonlijke keuze zijn om een hoofddoek te dragen. De meeste Iraniërs die wij gesproken hebben (al dan niet religieus) vinden het ook te ver gaan om hejab verplicht te stellen. Daarom vinden we het zo leuk dat Iraniërs ons zo graag bij hun thuis uitnodigen. Achter de voordeur merk je pas echt hoe zij erin zitten. Blijft de hoofddoek op, of gaat hij af? 

We zijn nu ruim een maand in Iran en helemaal wennen doet het niet: de Iraanse rijstijl. De hoffelijkheid, beleefdheid en gastvrijheid die Iraniërs hebben in het persoonlijk contact, leggen ze helemaal af zodra ze in een auto stappen. Een dokter Jekyll and mister Hyde effect. Het komt erop neer dat Iraniërs altijd zo snel mogelijk en zo ver mogelijk naar voren willen. Achteruitkijkspiegels zijn een overbodig aanhangsel aan de auto, er wordt geen gebruik van gemaakt en de rem wordt alleen in uiterste nood gebruikt.
Wat ons nog het meest verbaasd (en soms beangstigd) is de manier waarop met voetgangers wordt omgegaan. Dit ondanks dat in de Iraanse wet is geregeld dat een Iraanse automobilist die een voetganger aanrijdt per definitie schuldig is aan het ongeval. Als voetganger ben je je leven niet zeker. Er wordt nooit gestopt om voetgangers te laten oversteken, in plaats daarvan wordt goed gekeken of het gaatje rechts of het gaatje links van de voetganger het grootst is, zodat ze op de millimeter nauwkeurig nog net langs je heen kunnen scheren. Afslaand autoverkeer kijkt niet of er een voetganger rechtdoor loopt. De voetganger heeft maar te stoppen. Dat is misschien ook de reden dat er zoveel mensen in een auto zitten: we weten nu dat in een Peugeot 206 met gemak 7 tot 8 mensen passen: een chauffeur, twee man op de bijrijdersstoel en 4 tot 5 man op de achterbank. Dat is heel handig, want op het moment dat je een plekje met schaduw ziet, kan je meteen vol op de rem trappen en gaan picknicken met elkaar. Dat is het moment dat wij de Iraniër weer herkennen en de Iraniër ons ook weer herkend: al zwaaiend en roepend nodigen zij ons uit om mee te komen picknicken.

Facebook is in Iran verboden. De afgelopen week was er sprake van een tijdelijke openstelling van Facebook en Twitter, maar dat bleek een technische storing te zijn..........
Ondanks dit verbod heeft Judith (Gerard 'doet' niet aan FB) niet eerder op reis zo vaak de vraag gekregen "Are you on FB?". Het is één van de vele tegenstrijdigheden die we in Iran tegenkomen: Facebook is verboden, maar iedereen gebruikt het. Eenzelfde tegenstrijdigheid geldt voor satelliet tv: het is officieel verboden, maar iedereen heeft een schotel.

Iraanse tieners kunnen dus - net als hun leeftijdsgenoten in het Westen - elke dag naar videoclips op MTV kijken en vrienden volgen via FB. Toch denken wij dat de puberteit van Iraanse tieners er op een aantal punten totaal anders uitziet. Neem nou flirten. Er zijn hier geen kroegen, terrassen of bars. Een feestje wordt thuis gegeven, maar onder toeziend oog van de familie. Ongestoord flirten met het andere geslacht is er dus niet bij. Buitenshuis zijn er ook weinig mogelijkheden. In de stadsbus zitten mannen en vrouwen gescheiden van elkaar. In de metro of trein hebben vrouwen de mogelijkheid om in de 'women only' coupé te zitten. Het park biedt wellicht de beste optie om het andere geslacht te bewonderen, maar  op gepaste afstand. Dus hoe kom je met elkaar in contact?

We spraken laatst twee Iraanse pubers en zij vertelden dat Facebook dé plek is om naar elkaar te loeren, te flirten en te chatten. Ook vertelden zij dat het normaal is om op één dag wel honderd keer gepord te worden..! Judith houdt haar hart vast.